Podcasten in de Wetenschap: Een Aantal Ervaringen na Zes Maanden

By Willem Janssen

Laat ik maar gelijk met de deur in huis vallen. Veel wetenschappelijke kennis komt niet terecht op de plek waar het de meeste impact heeft. Mening wetenschapper zal dit herkennen vanuit zijn of haar eigen vakgebied. Het is in ieder geval een waarheid als een koe voor de mijne; het Europees en Nederlands aanbestedingsrecht. Veel ontwikkelingen en maatschappelijke discussies zouden echter wel baat hebben van kennis uit de wetenschap.

Duidelijk is ook dat het overbruggen van het gat tussen de universiteit en de praktijk een uitdaging blijft. Net als veel van mijn collega’s blog ik daarom graag en schrijf ik een maandelijkse column. Daarnaast wakker ik op Twitter en LinkedIn discussies aan over maatschappelijk thema’s, die relateren aan mijn onderzoek. Ik beleef daar veel plezier aan en haal er motivatie voor toekomstige onderzoeksprojecten uit. En soms komen er zelfs nieuwe inzichten uit voort. Ook voor mijn onderzoek is het dus waardevol.

Een nieuwe podcast als brug

Toch merkte ik dat er ruimte was voor vernieuwing. Welk ander medium zou kunnen een brug kunnen slaan tussen universiteit en praktijk? Het antwoord kwam door mijn dagelijkse routine: het beluisteren van een aantal podcasts op de fiets (meer info over wat een podcast is). Ook zat ik een keer aan de andere kant van de tafel bij de podcast van Pedro Telles. En toen bedacht ik: zou het niet mooi zijn als professionals in de aanbestedingswereld ook op de fiets of in de auto konden luisteren naar een interessante discussie over hun vakgebied? 

Vorig jaar december was de kogel door de kerk. Toen ging het snel. In januari werd ‘Bestek – de Aanbestedingspodcast’ geboren, nadat mijn onderzoeksprogramma RENFORCE van het departement Rechtsgeleerdheid (UU) de opnameapparatuur en de website financierde. In brede zin kunnen veel maatschappelijke discussies baat hebben bij de onderzoeksresultaten van dit programma dat ingaat op regulering en handhaving binnen de Europese Unie. De eerste aflevering kwam in februari online. Zo werd Bestek de eerste Nederlandse podcast over aanbesteden en het aanbestedingsrecht.

Een terugblik na zes maanden

Na zes maanden podcasten als wetenschapper deel ik in dit (wat lijvige) blog graag mijn eerste ervaringen. Ik ga vooral in op hoe ik het doe, maar verweef dat met wat ervaringen en observaties. Een kijkje achter de schermen dus. Ik trap vast wat open deuren in, maar wellicht kan het andere wetenschappers motiveren om dezelfde (of juist niet dezelfde) weg te bewandelen.

Vanzelfsprekend is de manier waarop ik mijn podcast heb opgezet– wat mij betreft – niet de ultieme manier om te podcasten. Integendeel, er zijn veel manieren om het te doen. Ik heb waarschijnlijk niet de makkelijkste productie-optie gekozen, omdat ik alles van de uitnodiging, tot de opname, tot de edit zelf doe. Ik benadruk vooraf dus nog maar even dat er meer wegen naar Rome leiden dan de podcast-weg die nu volgt. 

Bestek – de Aanbestedingspodcast

Podcasts zijn er in alle vormen en maten, en lijken aan belang te groeien in Nederland. De lengte per aflevering verschilt, het aantal sprekers in een podcast varieert van één tot vier, de onderwerpen verschillen natuurlijk, en zo kan ik nog even doorgaan. Het concept van mijn podcast is simpel. In elke aflevering (ong. 30-40 min) spreek ik met een auteur/onderzoeker over zijn of haar lopend of gepubliceerd onderzoek.

Tijdens de aflevering bespreken we het onderzoek zelf, de beperkingen en het potentieel van de conclusies, en de implicaties voor de toekomst. Zo wordt (hopelijk!) bijgedragen aan twee doelstellingen: (1) het onderzoek wordt toegankelijk voor een breder publiek én (2) daardoor wordt gelijk getimmerd aan het aanbestedingsimago. Dat laatste kan in politieke of publieke discussies namelijk wel wat goed afgewogen input gebruiken.

Iets wat ik overigens niet had verwacht is (3) dat we tijdens de aflevering het onderzoek zelf ook weer een stapje verder brengen. Door het bespreken van de actualiteit, de beperkingen of de implicaties van onderzoek komt er tot nu toe altijd wel iets nieuws boven drijven. Zo ontstaan nieuwe ideeën voor onderzoek. Niet alleen terug kijken dus, maar ook vooruit naar de toekomst.

Voor meer informatie over de gedachten achter Bestek maakte ik deze #Trailer.

De oogst tot nu toe

Zes maanden podcasten heeft tot nu toe geresulteerd in zes afleveringen (elke maand, één aflevering) over bijvoorbeeld de zorginkoop (#6), gunning aan duurzame ondernemingen (#1), burgerinitiatieven (#5), en de aanbestedingsplicht van woningcorporaties (#4). Inmiddels zijn er 195 abonnees op de ‘Podcast Alerts’, en trekt een aflevering na een paar maanden ongeveer 150-300 luisteraars. Dat laatste blijft overigens lastig meten door de ruis in de data. Het lijken er in ieder geval wel steeds meer te worden. Verder druppelen er per aflevering ongeveer een dozijn e-mails mijn inbox binnen met vragen of uitnodigingen om naar aanleiding van een aflevering een presentatie te geven. Ook delen luisteraars afleveringen regelmatig op LinkedIn of Twitter. Ze lijken overwegend werkzaam te zijn in beleid en de publieke inkoop, maar de advocatuur en wetenschap luistert ook mee. Ik kan eerlijk zijn: dit alles heeft mijn verwachten ver overtroffen. Er is zeker ruimte voor verbetering, maar na zes maanden ben ik tevreden met de oogst.

De Q&A – Een kijkje achter de schermen

Hoe verloopt het opname proces?

Vooraf. Over het algemeen nodig ik mijn gasten uit na het lezen van hun onderzoek of hun onderzoeksplannen. Dat kan bijvoorbeeld zijn omdat ik het onderzoek innovatief of interessant vind of omdat het goed aansluit bij de actualiteit. Daarna stemmen we samen per email de inhoudelijk koers van het gesprek af door het opstellen van een aantal vragen. Tot nu toe zorgt dat voor wat houvast tijdens het gesprek en geeft het mijn discussiepartner en mijzelf de ruimte om de opname goed inhoudelijk voor te bereiden.

Tijdens de opname. De podcast nemen we vervolgens op in een ruimte op locatie bij mijn gast of op de universiteit zelf. Van belang is dat de ruimte een goede akoestiek heeft. Ik kom daar zo nog op terug. We bespreken de kern van het onderwerp vooraf nog eens en dan gaan de microfoons gewoon aan. In elke aflevering zijn we gaandeweg wel afgeweken van de opgestelde vragen. Dat komt – wat mij betreft – de kwaliteit van de aflevering alleen maar ten goede.

Houd er rekening mee dat de opname voor een discussiepartner (en de host!) soms best wel spannend kan zijn. Zeker als het voor hem of haar de eerste keer is. Voor de juristen in mijn afleveringen is bijvoorbeeld een foute uitleg van de jurisprudentie nogal problematisch. Het is veelal niet nodig, maar ik bied daarom altijd de mogelijkheid om een onderdeel direct ter plekke nogmaals op te nemen.

Welke apparatuur gebruik ik?

Goed geluid is essentieel. Mijn beginnersfout was de aankoop van de Black Yeti Blackout. Vast een prima microfoon, maar niet handig als je met meerdere personen spreekt in een podcast. Ik was overigens al gewaarschuwd dat één geluidsopname met twee stemmen lastig editen is. Nu gebruik ik daarom twee microfoons voor de opname. Om precies te zijn: 1x Presonus Audiobox, 2x Shure SM 58 Microfoons, twee plofkappen en 2x XLR kabel. Tot nu toe ben ik daar erg tevreden over. Luister maar eens naar het verschil tussen aflevering #1 (oude microfoon) en aflevering #4 (nieuwe microfoon). Zorg dus niet alleen voor een goede akoestiek, maar bespaar zeker niet op de opnameapparatuur.

Wat gebruik ik voor de audio-edit?

Mocht je zelf de audio gaan bewerken dan kan ik Audacity aanraden. Gratis en gebruiksvriendelijk. Er zijn meer prima programma’s, zoals Garage Band of de andere software tools in dit overzicht. Bekijk vooral ook eens wat Youtube filmpjes over jouw gekozen tool. Daarin worden de edit mogelijkheden haarfijn uitlegd.

Mijn podcasts zijn overigens ‘one-take-wonders’. Dat betekent dat ik alleen de geluidskwaliteit verbeter, de irritante ‘uhms’ weghaal, en mijn ‘intro jingle’ erin zet. Dat is een minimale edit zonder highlights aan het begin van de aflevering of andere Hollywood-achtige special effects. Dat vereist namelijk meer kennis, die ik simpelweg niet heb (of niet wil leren?). Als je een professioneel bureau in de hand neemt voor de digitale aspecten van de podcast, dan is dat natuurlijk wel een mooie optie.

Waar publiceer ik mijn podcast?

Het uploaden van de podcast doe ik op SoundCloud (premium account: ong. 100 euro p.j.). Vervolgens kun je die account – met enige moeite – linken aan andere podcast kanelen, zoals Apple Podcasts, Stitcher en Spotify. Zo kunnen jouw luisteraars via hun eigen podcast app luisteren. Er zijn overigens meer providers. Kijk wat het beste aansluit bij jouw wensen.

Mijn podcasts staan daarnaast verzameld op www.aanbestedingspodcast.nl. Ter introductie schrijf ik er steeds een korte blog bij. Dat verhoogt ook de vindbaarheid van de website op Google. Vervolgens verspreid ik hem via LinkedIn en Twitter, en gaat er een email naar de abonnees op mijn Podcast Alert. Verder kan het nuttig zijn om de podcast onder de aandacht te brengen van nieuwsbrieven of andere websites met relevantie voor jouw vakgebied.

Hoeveel tijd kost dit allemaal?

Dat is een optelsom van de volgende onderdelen:

1.    Inhoudelijke voorbereiding en opstellen vragen: 1 werkdag

2.    Opname (ex. reistijd): 1,5 uur

3.    Audio-edit: 1 uur

4.    Schrijven bijgaande blog: 45 min

5.    Uploaden en online verspreiden: 15 min

Nog een paar afsluitende gedachten

 Een andere rol. Je neemt als podcast host de rol van discussieleider aan. Dat vereist andere vaardigheden dan normaal van een wetenschapper verwacht wordt. Op congressen in discussiepanels of als dagvoorzitter nemen we natuurlijk soortgelijke rollen aan, maar tijdens een opname moet je nog scherper dan in dergelijke situaties opereren. Hoe lijm ik de verschillende onderdelen aan elkaar? Wanneer onderbreek ik iemand? Gaat de koers van de aflevering nog de juiste richting op? Onderschat niet dat het trainen van deze vaardigheden simpelweg tijd kost. In mijn geval merk ik dat ik steeds comfortabeler word in mijn rol, maar dat ik daarin ook nog steeds groei. Vooral het onder de knie krijgen van de apparatuur was een belangrijke stap om meer comfortabel te kunnen discussiëren tijdens de opname.

Tijd. In het begin kost het opzetten van een aflevering veel tijd. Veel meer dus dan hierboven staat vermeld. Per aflevering was ik toen gemiddeld drie dagen zoet. Nu is dat ongeveer gehalveerd. Het blijft dus schipperen tussen onze vele verschillende werkzaamheden in de wetenschap. Kies er bewust voor en doe het er niet ‘even’ bij.

Trollen. Tot slot deel ik toch ook de wat minder leuke ervaringen. Online actief zijn – ook als wetenschapper – betekent helaas ook een grote kans op het bloot worden gesteld aan trollen of de schietgrage-maar-niet-zo-onderbouwde-meningen-van-lieve-medeburgers. In het begin kwam ‘eurofiele-pedo’ bij mij bijvoorbeeld toch hard aan. Van ‘klootzakkerige pinda’ moest ik lachen. En natuurlijk is elke ervaring anders en beperkt zich dit niet tot het opnemen van podcasts. Tot nu toe wegen de voordelen voor mij 100% op tegen dergelijke eenmalige uitspattingen. Hou er dus rekening mee, maar laat het de pret niet bederven.

Spin-off in het onderwijs. Ik ben begonnen met het voorschrijven van de afleveringen in mijn onderwijs voor studenten en voor professionals. Het biedt inzicht in de stof, maar traint hopelijk ook het vermogen om kritisch te denken, vragen te stellen en discussies over maatschappelijk relevante thema’s te voeren. Tot nu toe zijn de reacties daarop positief. Vooral de toegankelijkheid van de materie (i.p.v. het alleen lezen van 100 pagina’s tekst) wordt gewaardeerd, en werkt blijkbaar goed als opzetje naar het geschreven wetenschappelijke werk. 

Podcasts waar ik zelf naar luister

Ter afronding nog wat inspiratie. Ik luister naar (te) veel podcasts, maar deze vijf geef ik jullie graag mee als je nog nieuw bent in deze wereld. Begin mogelijk hier mee:

–      Freakonomics (Al jaren mijn ‘regular’ over de economie)

–      Haagse Zaken (Diepgaande en toegankelijk over NL politiek)

–      De Brand in het Landhuis (Briljante podcast over het grootste mysterie van Vught. Speelt af in de plek waar ik zelf opgroeide; een leuke bijkomstigheid!)

–      Blik op Europa (Europa, Europa, Europa)

–      AboutLaw (Shout-out: nieuwe podcast over het NL recht)

Meer weten?

Mijn eindconclusie na zes maanden: podcasten is een uitdaging, maar het is vooral heel erg leuk en geeft veel terug. Wat mij betreft een mooie manier om onderzoek toegankelijk te maken, te bediscussiëren en het verder te brengen. Als ik kan helpen met jouw podcast, dan doe ik dat graag. Natuurlijk ben ik ook benieuwd naar jullie eigen ervaringen, reacties naar aanleiding van mijn podcast of opmerkingen over deze blog. Allen welkom.

Vriendelijke groet,

mr. dr. Willem Janssen

Email: w.a.janssen@uu.nl

Twitter: @willemajanssen

LinkedIn: @willemajanssen

Podcast: www.aanbestedingspodcast.nl

‘Deze blogpost werd op eerder op 4 september jl. gepubliceerd op LinkedIn’.